Iedereen jofele feestdagen
en een gelukkig 2020!
donderdag 26 december 2019
donderdag 17 oktober 2019
ORANJEFURIE
WATER IN DE RODE WIJN
De socialistische agitatie joeg de burgerlijke machthebbers aanvankelijk de stuipen op het lijf. Maar de gepredikte revolutie maakte al spoedig plaats voor deelneming aan de parlementaire macht.
De SDAP, in 1894 opgericht door de 'twaalf apostelen' onder leiding van Troelstra, probeerde via het algemeen kiesrecht de arbeiders te laten deelnemen aan de macht. De radicalen verzetten zich tevergeefs tegen dit praktisch gerichte 'revisionisme'.
Onvergetelijke ogenblikken! Geheel het Park door strooide een rij meisjes hem bloemen voor de voeten, een jubelgeschal dat haast tot in de wijken der bourgeoisie kon worden gehoord vervulde de lucht, slechts afgewisseld door het snikken van vrouwen en de vloeken van verontwaardiging der mannen...'
Aldus het blad 'Recht voor Allen' op 7 september 1887, onder de ademloze kop 'Onbeschrijfelijk!!!'.
Het artikel beschreef desondanks de intocht in Amsterdam van de socialistische voorman Ferdinand Domela Nieuwenhuis nadat hij was vrijgelaten uit de gevangenis waarin hij wegens majesteitsschennis was opgesloten.
ORANJEFURIE CONTRA DE SOCIALEN
Tot veel meer dan een paar duizend abonnees heeft 'Recht voor Allen' het nooit gebracht, al zal het aantal lezers wel aanzienlijk groter zijn geweest. Het blad werd vooral op straat uitgevent en van hand tot hand doorgegeven.
Ook de beweging van Domela Nieuwenhuis was maar klein. Als men de omvang ervan vergelijkt met het tumult dat aan het einde van de jaren tachtig over de socialisten werd gemaakt, vraagt men zich af waarover de leidende kringen van die dagen - de bourgeoisie in het jargon van de socialisten - zich eigenlijk druk maakten. Was het de rijzige profetengestalte van de socialistenleider, met zijn witte haardos?
Veel waarschijnlijker is dat de gevestigde macht de bedreiging voelde die achter de heftige socialistische propaganda schuilging. Zou het inderdaad komen tot een echte massabeweging van arbeiders, dan zou dat de bijl zijn aan de wortels van de toenmalige maatschappij.
Vandaar de 'Oranjefurie' tegen het handjevol socialistische agitatoren; vandaar bijvoorbeeld ook het hardnekkig vasthouden aan een beperkt kiesrecht dat geen ruimte liet voor avonturen van de 'socialen'.
De glorietijd van Domela Nieuwenhuis was omstreeks 1890 overigens voorbij. Weliswaar werd hij in 1888 nog gekozen tot lid van de Tweede Kamer maar veel uitrichten kon hij er niet. Zijn woorden bleven vruchteloos hangen tussen de wetgevende bezigheden van het parlement. Ook in het socialistische milieu zelf verloor hij op de duur aan gezag; de massale opkomst bij zijn begrafenis in 1919 was eerder een nostalgisch naspel dan de voorbode van een nieuwe tijd.
Toch was de betekenis van Domela Nieuwenhuis aanvankelijk groot geweest. Misschien wel voor het eerst begrepen de landarbeiders en de werkers in de opkomende industrie dat ze met massale acties verbetering konden brengen in de miserabele omstandigheden waaronder ze leefden. Domela Nieuwenhuis schudde hen wakker en wees hun de weg naar het licht zoals hij dat eerder, en in andere zin, als predikant had gedaan. Er waren echter anderen nodig om zijn radicale maar nogal vage geloof uit te werken tot een praktisch programma.
RADICALEN EN REVISIONISTEN
Binnen de socialistische beweging speelde zich een voortdurende strijd af tussen de radicalen die van geen enkel compromis met de 'burgerlijke' maatschappij wilden weten en de gematigden of 'revisionisten'. De laatsten wilden via het algemeen kiesrecht het parlement in om daar hun programma af te dwingen.
Mensen als de begaafde dichter Herman Gorter en de welbespraakte schrijfster Henriëtte Roland Holst waren aanvankelijk onmisbaar als agitatoren die de arbeiders moesten wakker schudden uit hun lethargie. Hun plaats werd geleidelijk overgenomen door politici als Pieter Jelles Troelstra en W.H. Vliegen.
Zij waren nodig om de koers van het socialisme te verleggen naar rustiger vaarwater, waar ruimte was voor tactisch manoeuvreren en waar tastbare resultaten konden worden behaald. Die strijd speelde zich af tegen de achtergrond van grote internationale debatten tussen revolutionaire socialisten en socialistische hervormers die langs parlementaire weg hun doel wilden bereiken. Voor hen allen was Karl Marx de grote voorganger en theoreticus die het socialisme een wetenschappelijke grondslag had gegeven. Maar ze verschilden aanzienlijk van mening over de vraag hoe zijn werk in de praktijk moest worden uitgelegd.
Een aantal van deze revisionisten, de 'twaalf apostelen' zoals ze in de wandeling werden genoemd, verliet in 1894 de Socialistenbond van Domela Nieuwenhuis om de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) te stichten. Onder hen, behalve Troelstra en Vliegen, ook mannen als J.H. Schaper en Henri Polak.
Troelstra maakte weldra de uitbreiding van het kiesrecht tot kernpunt van de partijpropaganda. De SDAP spon daar garen bij. Terwijl de Socialistenbond terrein verloor verschenen in 1897de eerste SDAP'ers in het parlement - na een verkiezingscampagne waarvoor de partij slechts f. 800 in kas had.
De voormannen compenseerden dat door overal in het land begeesterde spreekbeurten te houden; Troelstra alleen al hield er honderd.
De SDAP-fractie in de Tweede Kamer zou in de jaren daarop aanzienlijk in omvang toenemen, maar bleef om allerlei redenen toch in de oppositie. Bovendien zag de partij aanvankelijk meer in deelname aan het gemeentelijk bestuur. Daar, zo vonden de sociaal-democraten, was echt werk te doen voor de arbeiders en de minvermogende burgerij.
Massale demonstraties voor algemeen kiesrecht, in 1910 en daarna, maakten niettemin duidelijk dat ook de landelijke politiek niet meer om de SDAP heen kon. Dat algemeen kiesrecht (voor mannen) kwam er dan uiteindelijk ook, in 1917.
RADICALISME EN PRAKTIJK
Het socialistische radicalisme, dat met zijn afkeer van de bestaande maatschappij vooral een gevoelsuiting was geweest, maakte intussen omstreeks de eeuwwisseling plaats voor een op marxistische leest geschoeide kritiek op
de 'revisionistische' lijn van Troelstra en de zijnen.
In 1907 richtten enkele radicalen het weekblad 'De Tribune' op. Daarin bezigden ook SDAP'ers als D.J. Wijnkoop en Henriëtte Roland Holst heftige taal - tot woede van Troelstra die zich persoonlijk aangevallen voelde.
In 1909 werd een deel van de 'Tribunisten' dan ook uit de partij gezet. Ze begonnen een nieuwe groepering die na de Russische revolutie (1917) de Communistische Partij Holland ging heten.
Andere radicale marxisten als J.W. Albarda en F.M. Wibaut bleven lid van de SDAP, maar lieten zich niet de mond snoeren. Samen met Henriëtte Roland Holst redigeerde Wibaut vanaf 1909 het 'Marxistisch Weekblad' waarin de meer radicale vleugel binnen de SDAP zich kon roeren. Voor de opstandige schrijfster was dat al spoedig niet voldoende; in 1910 trok ze haar consequenties en trad uit de partij. Wibaut bleef en werd een baanbrekend vernieuwer in de Amsterdamse gemeentepolitiek.
De socialistische agitatie joeg de burgerlijke machthebbers aanvankelijk de stuipen op het lijf. Maar de gepredikte revolutie maakte al spoedig plaats voor deelneming aan de parlementaire macht.
De SDAP, in 1894 opgericht door de 'twaalf apostelen' onder leiding van Troelstra, probeerde via het algemeen kiesrecht de arbeiders te laten deelnemen aan de macht. De radicalen verzetten zich tevergeefs tegen dit praktisch gerichte 'revisionisme'.
Onvergetelijke ogenblikken! Geheel het Park door strooide een rij meisjes hem bloemen voor de voeten, een jubelgeschal dat haast tot in de wijken der bourgeoisie kon worden gehoord vervulde de lucht, slechts afgewisseld door het snikken van vrouwen en de vloeken van verontwaardiging der mannen...'
Aldus het blad 'Recht voor Allen' op 7 september 1887, onder de ademloze kop 'Onbeschrijfelijk!!!'.
Het artikel beschreef desondanks de intocht in Amsterdam van de socialistische voorman Ferdinand Domela Nieuwenhuis nadat hij was vrijgelaten uit de gevangenis waarin hij wegens majesteitsschennis was opgesloten.
ORANJEFURIE CONTRA DE SOCIALEN
Tot veel meer dan een paar duizend abonnees heeft 'Recht voor Allen' het nooit gebracht, al zal het aantal lezers wel aanzienlijk groter zijn geweest. Het blad werd vooral op straat uitgevent en van hand tot hand doorgegeven.
Ook de beweging van Domela Nieuwenhuis was maar klein. Als men de omvang ervan vergelijkt met het tumult dat aan het einde van de jaren tachtig over de socialisten werd gemaakt, vraagt men zich af waarover de leidende kringen van die dagen - de bourgeoisie in het jargon van de socialisten - zich eigenlijk druk maakten. Was het de rijzige profetengestalte van de socialistenleider, met zijn witte haardos?
Veel waarschijnlijker is dat de gevestigde macht de bedreiging voelde die achter de heftige socialistische propaganda schuilging. Zou het inderdaad komen tot een echte massabeweging van arbeiders, dan zou dat de bijl zijn aan de wortels van de toenmalige maatschappij.
Vandaar de 'Oranjefurie' tegen het handjevol socialistische agitatoren; vandaar bijvoorbeeld ook het hardnekkig vasthouden aan een beperkt kiesrecht dat geen ruimte liet voor avonturen van de 'socialen'.
De glorietijd van Domela Nieuwenhuis was omstreeks 1890 overigens voorbij. Weliswaar werd hij in 1888 nog gekozen tot lid van de Tweede Kamer maar veel uitrichten kon hij er niet. Zijn woorden bleven vruchteloos hangen tussen de wetgevende bezigheden van het parlement. Ook in het socialistische milieu zelf verloor hij op de duur aan gezag; de massale opkomst bij zijn begrafenis in 1919 was eerder een nostalgisch naspel dan de voorbode van een nieuwe tijd.
Toch was de betekenis van Domela Nieuwenhuis aanvankelijk groot geweest. Misschien wel voor het eerst begrepen de landarbeiders en de werkers in de opkomende industrie dat ze met massale acties verbetering konden brengen in de miserabele omstandigheden waaronder ze leefden. Domela Nieuwenhuis schudde hen wakker en wees hun de weg naar het licht zoals hij dat eerder, en in andere zin, als predikant had gedaan. Er waren echter anderen nodig om zijn radicale maar nogal vage geloof uit te werken tot een praktisch programma.
RADICALEN EN REVISIONISTEN
Binnen de socialistische beweging speelde zich een voortdurende strijd af tussen de radicalen die van geen enkel compromis met de 'burgerlijke' maatschappij wilden weten en de gematigden of 'revisionisten'. De laatsten wilden via het algemeen kiesrecht het parlement in om daar hun programma af te dwingen.
Mensen als de begaafde dichter Herman Gorter en de welbespraakte schrijfster Henriëtte Roland Holst waren aanvankelijk onmisbaar als agitatoren die de arbeiders moesten wakker schudden uit hun lethargie. Hun plaats werd geleidelijk overgenomen door politici als Pieter Jelles Troelstra en W.H. Vliegen.
Zij waren nodig om de koers van het socialisme te verleggen naar rustiger vaarwater, waar ruimte was voor tactisch manoeuvreren en waar tastbare resultaten konden worden behaald. Die strijd speelde zich af tegen de achtergrond van grote internationale debatten tussen revolutionaire socialisten en socialistische hervormers die langs parlementaire weg hun doel wilden bereiken. Voor hen allen was Karl Marx de grote voorganger en theoreticus die het socialisme een wetenschappelijke grondslag had gegeven. Maar ze verschilden aanzienlijk van mening over de vraag hoe zijn werk in de praktijk moest worden uitgelegd.
Een aantal van deze revisionisten, de 'twaalf apostelen' zoals ze in de wandeling werden genoemd, verliet in 1894 de Socialistenbond van Domela Nieuwenhuis om de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) te stichten. Onder hen, behalve Troelstra en Vliegen, ook mannen als J.H. Schaper en Henri Polak.
Troelstra maakte weldra de uitbreiding van het kiesrecht tot kernpunt van de partijpropaganda. De SDAP spon daar garen bij. Terwijl de Socialistenbond terrein verloor verschenen in 1897de eerste SDAP'ers in het parlement - na een verkiezingscampagne waarvoor de partij slechts f. 800 in kas had.
De voormannen compenseerden dat door overal in het land begeesterde spreekbeurten te houden; Troelstra alleen al hield er honderd.
De SDAP-fractie in de Tweede Kamer zou in de jaren daarop aanzienlijk in omvang toenemen, maar bleef om allerlei redenen toch in de oppositie. Bovendien zag de partij aanvankelijk meer in deelname aan het gemeentelijk bestuur. Daar, zo vonden de sociaal-democraten, was echt werk te doen voor de arbeiders en de minvermogende burgerij.
Massale demonstraties voor algemeen kiesrecht, in 1910 en daarna, maakten niettemin duidelijk dat ook de landelijke politiek niet meer om de SDAP heen kon. Dat algemeen kiesrecht (voor mannen) kwam er dan uiteindelijk ook, in 1917.
RADICALISME EN PRAKTIJK
Het socialistische radicalisme, dat met zijn afkeer van de bestaande maatschappij vooral een gevoelsuiting was geweest, maakte intussen omstreeks de eeuwwisseling plaats voor een op marxistische leest geschoeide kritiek op
de 'revisionistische' lijn van Troelstra en de zijnen.
In 1907 richtten enkele radicalen het weekblad 'De Tribune' op. Daarin bezigden ook SDAP'ers als D.J. Wijnkoop en Henriëtte Roland Holst heftige taal - tot woede van Troelstra die zich persoonlijk aangevallen voelde.
In 1909 werd een deel van de 'Tribunisten' dan ook uit de partij gezet. Ze begonnen een nieuwe groepering die na de Russische revolutie (1917) de Communistische Partij Holland ging heten.
Andere radicale marxisten als J.W. Albarda en F.M. Wibaut bleven lid van de SDAP, maar lieten zich niet de mond snoeren. Samen met Henriëtte Roland Holst redigeerde Wibaut vanaf 1909 het 'Marxistisch Weekblad' waarin de meer radicale vleugel binnen de SDAP zich kon roeren. Voor de opstandige schrijfster was dat al spoedig niet voldoende; in 1910 trok ze haar consequenties en trad uit de partij. Wibaut bleef en werd een baanbrekend vernieuwer in de Amsterdamse gemeentepolitiek.
Copyright van deze tekst behoort bij het ter ziele gegane
www.jenneken.nl, een URL dat inmiddels te koop staat.
Vanuit historisch belang en in het kader van Fair use
wordt de inhoud hier herplaatst.
Mochten de rechthebbenden daar bezwaar tegen maken,
geef een reactie en de tekst wordt uiteraard verwijderd.
www.jenneken.nl, een URL dat inmiddels te koop staat.
Vanuit historisch belang en in het kader van Fair use
wordt de inhoud hier herplaatst.
Mochten de rechthebbenden daar bezwaar tegen maken,
geef een reactie en de tekst wordt uiteraard verwijderd.
maandag 27 mei 2019
DE JORDAAN ZINGT JOHNNY
Johnny Jordaan werd 95 jaar geleden geboren en dat
wordt zondagmiddag 2 juni gevierd in de Jordaan.
In het Claverhuis wordt de meezingfuif De Jordaan
zingt Johnny georganiseerd onder leiding van
zanger-muzikant Ton Accordeon. Elandsgracht 70,
12:30 uur, toegang gratis.
vrijdag 10 mei 2019
WOONWEEK JORDAAN
Morgen begint de 'Woonweek' op de Noordermarkt en
deze wordt de rest van de week voortgezet in buurt-
centrum Het Claverhuis, waar Jordanezen kunnen
aankloppen voor informatie over wonen in de
Jordaan e.o. Lees hieronder het weekprogramma.
deze wordt de rest van de week voortgezet in buurt-
centrum Het Claverhuis, waar Jordanezen kunnen
aankloppen voor informatie over wonen in de
Jordaan e.o. Lees hieronder het weekprogramma.
vrijdag 26 april 2019
ORANJEGEKTE 2019
De Oranjegekte barst vanavond en morgen weer los in
de Jordaan op de Elandsgracht ter hoogte van café De
Jordaan met zangers als Mick Harren, Barry van Vliet,
Davey Bindervoet, Liesbeth Vollebregt e.v.a. Zie de
poster voor het hele programma.
zaterdag 20 april 2019
TWEEDE PAASDAG EXTRA NOORDERMARKT
Paasmaandag 22 april is er een extra marktdag op de
Noordermarkt in de Jordaan van 09.00 tot 16.00 uur.
Abonneren op:
Posts (Atom)